Teilchion: Cyfystyron neu dermau cysylltiedig: talch, telchyn
Categori: Arteffact
Diffiniad: Unrhyw ddarn o grochenwaith neudarn o botyn neu lestr pridd arall wedi torri, sydd ag arwyddocâd archeolegol. Maen nhw’n rhan amhrisiadwy o’r cofnod archeolegol an eu bod mewn cyflwr da. Mae’r dadansoddiad o newidiadau cerameg a gofnodwyd mewn teilchion wedi dod yn un o’r technegau sylfaenol a ddefnyddir gan archeolegwyr wrth bennu cydrannau a chyfnodau i amseroedd a diwylliannau.
(Kipfer www.archaeologywordsmith.com 2020)
“Rwy’n arlunydd sy’n gweithio ar draws ffurfiau celf, gan symud o baentio i chwythu gwydr, o gastio i serameg yn fy ymchwiliadau i genius loci, neu ysbryd gwarchodol y dirwedd. Ar gyfer y Comisiwn Cysylltiadau Hynafol, mae gen i ddiddordeb mewn archwilio sut y galla i ddefnyddio archeoleg i ddatgelu ac astudio cysylltiadau dynol â lleoedd eraill, Iwerddon a’r Diaspora Celtaidd yn bennaf. Rydw i bob amser yn chwilio am bethau sy’n fy nghysylltu â’r dirwedd a’r bobl a oedd yn byw yma o’m blaen ac rwy’n cael fy nenu fwyfwy at ‘ddarganfyddiadau’ bach, sy’n aml yn cael eu hanwybyddu, sy’n adrodd straeon sydd heb eu datgelu o’r blaen ac sy’n fy nghysylltu i â’r dirwedd ac â phobl yr ardal.” – Linda Norris
“Yn ddiweddar bûm yn canolbwyntio ar deilchion cerameg rwyf wedi dod o hyd iddyn nhw yn fy ngardd ac ar draethau a gwelyau afon wrth i mi fynd am dro’n ddyddiol. Ymhell o swyn metelau gwerthfawr neu henebion enwog, mae teilchion yn adrodd hanesion domestig anhysbys ac yn ein cysylltu â’r bobl oedd yn byw yn ein cartrefi yn y gorffennol.
Ar gyfer y Comisiwn Cysylltiadau Hynafol rwy’n bwriadu cychwyn prosiect ‘archeoleg dinasyddion’ yng Ngogledd Sir Benfro a Gogledd Wexford yn Iwerddon, ac ymestyn i’r Diaspora Celtaidd. Byddaf yn gwahodd pobl i anfon talch y maen nhw wedi’i ddarganfod yn eu gardd, neu ar deithiau cerdded yn eu hardal leol. Byddaf yn cofnodi, yn ymchwilio ac yn archifo’r darganfyddiadau, ac yn eu hychwanegu at fap ar-lein sydd wedi’i greu ar gyfer y prosiect. Byddaf yn ymgynghori ag archeolegwyr ar y darganfyddiadau a gyflwynwyd rhag ofn bod unrhyw beth a gyflwynir o ddiddordeb archeolegol.”
“Fel rhan o’r prosiect hwn, rwyf hefyd yn gobeithio ymchwilio i bobl a ymfudodd o Sir Benfro a Wexford i’r Diaspora yn y 19eg ganrif gan geisio cysylltu â’u disgynyddion. Byddaf yn chwilio am ddarnau bach cerameg o’r lleoedd lle mae’r teuluoedd hynny bellach yn byw ac yn gofyn iddyn nhw anfon ffotograffau, a allai o bosibl ysbrydoli gweithiau celf newydd.
Bydd ffurf y gweithiau celf ffisegol terfynol yn cael eu datblygu mewn perthynas â’r deunydd a ddatgelir yn y broses ymchwil, ond – yn ychwanegol i’r map rhithiol – rwy’n rhagweld ail-greu rhai o’r teilchion mewn gwydr a fydd yn cael ei ymgorffori mewn gwaith celf newydd i’w arddangos ar ddiwedd y Prosiect Cysylltiadau Hynafol.”- Linda Norris
Dyddiad: Medi 2020 – Rhagfyr 2022
Dysgwch fwy ar:www.linda-norris.com
Cyngor Sir Penfro, Neuadd y Sir, Hwlffordd, Sir Benfro SA61 1TP
E: ancientconnections@pembrokeshire.gov.uk
T: +44 (0)7798925695
Wexford County Council: County Hall, Carricklawn, Wexford, Y35 WY93
E: ancient.connections@wexfordcoco.ie
T: +353 (0) 87 338 6005
© 2021 All Rights Reserved
Mae Cyngor Sir Penfro, ynghyd â phartneriaid Cyngor Sir Wexford, Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro a Visit Wexford yn cydweithio ar Gysylltiadau Hynafol, prosiect celfyddydau, treftadaeth a thwristiaeth gynaliadwy trawsffiniol cyffrous a ariennir gan Gronfa Datblygu Rhanbarthol Ewrop drwy raglen gydweithredu Iwerddon Cymru.
