Month: March 2021

Categories
Straeon

Aeddan Sant yng Nghymru

St. Mogue's (St. Aidan's) holy well in Ferns, Co. Wexford
Straeon

Aeddan Sant yng Nghymru

Fe ymddengys bod pŵer a dylanwad Aeddan ymhlith Brythoniaid Cymru wedi bod yn sylweddol. Mewn un chwedl, anogwyd Aeddan gan Dewi ac eraill i ddefnyddio ei bwerau gwyrthiol i wella mab Brenin y Brythoniaid, a oedd yn ddall, yn fyddar ac yn gloff. Anfonwyd y bachgen at Aeddan, ac fe weddïodd yn daer am ei adferiad a maes o law fe wellodd y bachgen yn wyrthiol. Yn dilyn y wyrth hon, dywedir fod enw Aeddan wedi dod yn hysbys ledled y deyrnas. Dengys straeon fel hyn bod y teulu mwyaf pwerus yn y deyrnas yn dibynnu ar ddynion sanctaidd fel Aeddan. Heb os, roedd olynwyr Aeddan, y clerigwyr a gofnododd y straeon hyn, yn awyddus iawn i bwysleisio hyn wrth y rhai a rheolai’r wlad.

St. Mogue's (St. Aidan's) holy well in Ferns, Co. Wexford

Dengys stori arall am gyfnod Aeddan yng Nghymru sut y cafodd digwyddiadau’r unfed ganrif ar ddeg a’r ddeuddegfed ganrif effaith ar y ffordd yr adroddwyd yr hanes amdano. Mae’n adrodd yr hanes am sut y gwnaeth y Brythoniaid yng Nghymru wynebu’r perygl o oresgyniad gan fyddinoedd mawr y Sacsonaidd. Anfonwyd Aeddan gan Dewi i faes y gad ac yno fe weddïodd dros y Brythoniaid, wrth iddynt wynebu eu gelynion Sacsonaidd lawer mwy niferus. Yn dilyn ymyrraeth Aeddan, trodd y Sacsoniaid a ffoi a chawsant eu herlid a’u lladd gan y Brythoniaid dros yr wythnos ganlynol. “Ni laddwyd yr un Brython drwy law y Sacsoniaid drwy gydol y cyfnod a hynny trwy ras Duw a gwyrthiau Maedoc. Ac ni wnaeth yr un Sacson oresgyn Prydain tra roedd Maedoc yno ac yn dilyn y gwyrthiau hyn”. Mae’n bosibl bod y stori hon wedi’i chreu ar adeg pan oedd Cymru dan fygythiad y Normaniaid a gellir ei dehongli fel ymgais gan y Cymry i ddychryn goresgynwyr posib.

Straeon eraill

Ceir sawl hanesyn arall am gyfnod Aeddan yng Nghymru. Fe iachaodd ddyn oedd ag anffurfiad ar ei wyneb, “oedd â wyneb mor wastad â bwrdd, heb lygaid na thrwyn”. Unwaith tra’n cludo cwrw yn ôl i’r fynachlog, difrodwyd y llestr a chollwyd y cwrw. Ond fe wnaeth Aeddan arwydd y groes, atgyweirio’r difrod a chludo’r cwrw i’w gyd-fynachod.

Ffynhonnell: “Bywyd Máedóc o Ferns” yn C. Plummer (gol). Bethada Náem nÉrenn: Lives of the Irish Saints, Golygwyd o’r llawysgrif gwreiddiol. gyda Rhagymadrodd, Cyfieithiadau, Nodiadau, Geirfa a Mynegeion, Cyf. 2, The Clarendon Press, Rhydychen, 1922. St. Mogue’s (St. Aidan’s) holy well in Ferns, Co. Wexford. St. Mogue’s (St. Aidan’s) holy well in Ferns, Co. Wexford. 32 – St David’s Cathedral 01

Categories
Celfyddydau

Sylvia Cullen – Smugglers and Summer Snowflakes

Comisiwn Celf

Sylvia Cullen

Bydd Smugglers and Summer Snowflakes yn gasgliad newydd o straeon byrion sy’n ymateb yn arbennig i themâu Cysylltiadau Hynafol o deithio, lleoedd cysegredig, y diaspora Celtaidd a hiraeth. Wedi fy ysbrydoli gan Hel Straeon 2019, a gan ddefnyddio fy mhroses benodol fy hun o Gyfnewidiadau Creadigol gyda chymunedau lleol, byddaf yn creu’r casgliad newydd hwn, gan leoli dwy stori yn Wexford a dwy arall yn Sir Benfro.

Mae’r Summer Snowflake’ neu eirïaidd yr haf yn flodyn prydferth, prin a gwenwynig sy’n gynhenid i Wexford; mae’n symbol o’r elfennau dylai pob stori fer dda eu cynnwys. Mae Smyglwyr yn awgrymu’n ddigon amlwg o ble y bydda i’n cael ysbrydoliaeth ar gyfer y casgliad yma – o’r straeon dramatig am fôr-ladrata a smyglo ar hyd arfordir Cymru ac Iwerddon.

Caiff y straeon eu dosbarthu’n ddigidol a’u rhannu ar-lein fel cyfres o bodlediadau ar gyfer y diaspora Celtaidd, yn ogystal â chael ei gyhoeddi ar ffurf llyfr. Byddant hefyd yn cael eu darlledu ar radio leol yng Nghymru a Wexford.

Rhannu Gorffennol

“Dwi’n awdur cefn gwlad, yn byw yng Ngogledd Wexford. Ar gyfer Cysylltiadau Hynafol, byddaf yn llunio gwaith newydd sydd wedi ei ysbrydoli gan yr hanes sy’n gyffredin i ddwy ochr Mor Iwerddon, er mwyn ysbrydoli ein presennol. Mae’r comisiwn yn gyfle gwych i archwilio’r cydgysylltiad rhwng y ddwy ardal, gan greu straeon sy’n swyno ac yn aros ym meddyliau’r rhai hynny sy’n gwrando arnyn nhw neu’n eu darllen, ble bynnag yn y byd maen nhw’n byw.”

Cyfnewid Creadigol

“Fel rhan o’r broses ymchwil, byddaf yn hwyluso nifer o Gyfnewidfeydd Creadigol gyda grwpiau cymunedol yng Nghymru ac yn Wexford. Rwy’n gweld y rhyngweithio yma fel cyfnewid dwyffordd o hanes llafar ac ymchwil lleol. Byddaf yn hwyluso gweithdy ysgrifennu creadigol ar gyfer nifer o grwpiau ac yn gyfnewid, bydd cyfranogwyr yn cynnig eu persbectif a’u barn ar bedair   thema   Cysylltiadau Hynafol.” – Sylvia Cullen

Clawr drama Sylvia Cullen, The Thaw, a gomisiynwyd gan Gyngor Celfyddydau Iwerddon, a gynhyrchwyd gan Ganolfan Gelfyddydau Courthouse yn Tinahely, a gyhoeddwyd gan New Island Books, ac a ysbrydolwyd gan bobl Gogledd Wexford, De Wicklow a Dwyrain Carlow.

Dyddiad: Medi 2020 – Rhagfyr 2022

Ariennir gan: Cysylltiadau Hynafol

Allbynnau’r Prosiect:
Straeon Byrion Newydd
Podlediadau a darllediadau radio
Lansiad llyfr yr arddangosfa derfynol

Categories
Cyfle

Cysylltiadau Hynafol – Llysgenhadon Twristiaeth a Chroesawyr

Cyfle

Llysgenhadon Twristiaeth
a Chroesawyr

Mae’n hanfodol bwysig bod straeon, hanes a threftadaeth leol yn aros yn fyw yn eu cymunedau ac yn gwasanaethu’r economi leol hefyd. Gwaith ein Llysgenhadon Twristiaeth yw dysgu am eu hanes lleol a datblygu sgiliau er mwyn rhannu eu gwybodaeth â’u cymunedau, gydag ymwelwyr a’r diwydiant twristiaeth.

Byddwn yn cynnig hyfforddiant Llysgennad yn 2021 dros 2-3 diwrnod i Lysgenhadon – y rhai sydd ar reng flaen ein diwydiant twristiaeth yn ogystal â gwirfoddolwyr lleol sydd ag amser i ymroi i rannu eu brwdfrydedd am eu milltir sgwâr. Yn ogystal, byddwn yn cynnig  rhaglen fyrrach, hanner diwrnod  o’r enw Croesawyr i’r rhai hynny sy’n chwarae rhan bwysig yn hyrwyddo eu milltir sgŵar, e.e. gyrwyr tacsi, siopwyr, perchnogion bwytai, darparwyr hamdden ac ati.

Y pwrpas yw estyn croeso gwybodus a chynnes sy’n cefnogi ymwelwyr a’r economi dwristiaeth leol. A heb os, mae’n help i gadw gwybodaeth, hanes a straeon yn fyw hefyd.

Rhaglen Cyflenwi Contractwyr:
Dewch yn Llysgennad Twristiaeth
Rhannwch wybodaeth leol ag ymwelwyr.
I wneud cais i ddod yn Llysgennad Twristiaeth a Welcomer, cwblhewch y ffurflen isod a bydd aelod o'n tîm mewn cysylltiad â chi.
Ble rydych chi’n byw?
...
I agree with the Privacy policy
Diolch am y diddordeb, bydd aelod o'n tîm mewn cysylltiad cyn gynted â phosibl.

Dyddiad: Mai 2021

Ariannwyd gan: Cysylltiadau Hynafol

Mewn Partneriaeth â:Cysylltiadau Hynafol

Allgynnyrch Prosiect:
Pecynnau Llysgenhadon
Modiwlau Hyfforddi Llysgenhadon
Modiwlau Hyfforddi Croesawyr
Deunyddiau Adnabod Llysgenhadon / Croesawyr e.e. bathodynnau, siacedi llachar a thystysgrifau
Datganiadau i’r wasg ac erthyglau
Cyfryngau Cymdeithasol

Dysgwch fwy: www.ancientconnections.net/ambassadors

Categories
Celfyddydau

David Begley – Artist Preswyl Wexford


Artistiaid Preswyl

David Begley – Artist Preswyl Wexford

Meddyliwch: cyn i Aeddan Sant gyrraedd, ac yna’r Normaniaid, beth ddenodd pobl yr henfyd i Ferns yn y lle cyntaf? Ai ar hap datgelodd aradr Tom Breen y crair cyntaf yn Clone, a’n harweiniodd ni i brocio tyllau yn y dywarchen, a dyfalu? Pwy blanodd yr hedyn cyntaf? Beth wnaeth i’r llwyth cyntaf fwrw’u gwreiddiau yma, gan adael siarcol a serameg ar eu hôl?”

Roedd y ffermwyr cyntaf yn dilyn tymhorau amlwg. Heddiw, mae’n bwrw eira ym mis Mawrth, mae’r tir yn llosgi ym mis Ebrill ac mae’n tywallt y glaw ym mis Gorffennaf. Felly sut fydd ffermwyr y dyfodol yn ymdopi? Yn ystod sychder 2018, hedfanodd yr archeolegydd Barry Lacey ddrôn dros gae Tom Breen gan ddarganfod lloc eglwysig yn amgylchynu eglwys Clone. O hyn, trefnwyd cloddiad cymunedol yn 2019. Beth fydd cloddiadau’r dyfodol yn ei ddatguddio?

David headshot 2 2

Datguddiadau'r Trywel

“Am ganrifoedd mae mynachod ac artistiaid wedi bod yn chwilio am lonydd ac unigedd er mwyn myfyrio a chreu. Gan ymateb i’r safleoedd mynachaidd yn Fearna a drwy’r weithred o gloddio ac archwilio hanes a threftadaeth ffermio yn Fearna, fy nymuniad yw taro golau ar brydferthwch y lle a’i phobl.

Yn ystod y breswylfa byddaf yn creu fideo ddogfen ar dreftadaeth ffermio yn Fearna, hwyluso prosiect celf weledol, adrodd straeon a garddio 12-wythnos gydag Ysgol Genedlaethol Sant Edan, a chreu corff o with mewn darluniau, print, paentiadau ac ysgrifen. O ddistawrwydd a myfyrdod daw mynegiant. Rwy’n gwerthfawrogi’r cyfle i gael penlinio mewn cae a thyrchu o dan y wyneb, cael gogru’r pridd, a chael gweld yr hyn y mae’r trywel yn ei ddatgelu a sut efallai y gallai’r rhain lithro i mewn i fy ngwaith, drwy arsylwi a chofnodi, a thrwy gyfarfod pobl, llefydd, gwrthrychau a straeon. Rwy’n edrych ymlaen at gael rhannu’r hynny rydw i wedi ei ddysgu.

Dwi wedi dechrau ar gerdded a dogfennu gwrych mewn cae 24 erw yn Fearna, gan gasglu deunyddiau a chynhwysion wrth fynd, a chreu inciau gyda’r rhain er mwyn ymateb i gae’r ffermwr yma a’i hanes teuluol cyfareddol.” – David Begley

Dyddiad: Gorffennaf 2020 – Awst 2022

Ariennir gan: Wexford Percent for Art

Dysgwch fwy:
www.davidbegley.com
www.instagram.com/davidbegleyartist
www.facebook.com/davidbegleyartist

Allbwn Prosiect:
 Arddangosfa
Gardd Newydd
Ffilm Ddogfen

Categories
Archeoleg

Datguddio’r Gorffennol

Prosiect Archeoleg

Datguddio'r Gorffennol

Bydd prosiect archeolegol ‘Datguddio’r Gorffennol’ yn archwilio safleoedd ym Mhenfro a Gogledd Wexford drwy dirfesur geoffisegol er mwyn datguddio gwybodaeth ynglŷn â’r Eglwys Geltaidd gynnar, Seintiau Celtaidd, eu dilynwyr a’u pererindodau a fydd yn rhoi mwy o wybodaeth ynglŷn â’r cysylltiadau hanesyddol rhwng y ddwy ardal, ac felly’n cyfrannu at y stori drawsffiniol. Techneg yw geoffiseg sy’n mesur arwyneb y ddaear a’r hyn sydd oddi tanodd drwy greu signal trydanol sy’n cofnodi ac yn mapio’r archeoleg danddaearol.

O fewn ei heglwysi, ei chapeli a’i mynwentydd, mae tirwedd eglwysig Sir Benfro a Wexford yn cofnodi’r straeon a’r cysylltiadau â Dewi Sant ac Aeddan Sant – atgof o bwysigrwydd lonydd môr yr Iwerydd a gysylltai eglwysi Cymru ac Iwerddon..

Y safleoedd a dargedwyd hyd yn hyn yw:-

Sir Benfro Chwefror 2021.

Fel canolfan esgobol roedd Eglwys Gadeiriol Tyddewi yn ganolbwynt cryn dipyn o weithgaredd eglwysig yn y mileniwm 1af OC, roedd y posibilrwydd o oroesiad nodweddion canoloesol cynharach wedi’i ystyried a chwblhawyd y geoffiseg ar Berllan y Cantor i’r de-orllewin o’r Gadeirlan yn Awst 2020. Mae’r canfyddiadau’n datgelu llawer o weithgaredd gyda nodweddion diddorol sydd o bosibl yn ymwneud â llociau cynharach, wal ffiniol bosib a nodweddion yn gysylltiedig â’r nawdd.

Eglwys Mathri– lloc cylchol mawr o’r canoloesoedd cynnar o amgylch safle sydd o bosib yn rhagflaenydd, o’r 5ed neu 6ed ganrif, y safle eglwysig yn Nhyddewi.

Amgylchoedd Eglwys Llanrhian – lloc eglwys ganoloesol gynnar potensial.

Mynwent Waun y Beddau/Carreg Nymllwyd – mae’r enwau’n awgrymu safle claddu canoloesol cynnar lle mae beddi o ddyddiau canoloesol cynnar eisoes wedi’u canfod.

Capel yr Hen Fynwent – mae’r enw’n awgrymu gweithgaredd canoloesol cynharach neu gynnar ar y safle.

Rosina Vallis/Hodnant – rhagflaenydd posib i’r safle eglwysig diweddarach yn Nhyddewi, wedi’i ddiffinio gan loc gyda darnau o deils llawr canoloesol.

Wexford Awst 2021

Abaty Fearna– Sefydlwyd ar ddechrau’r 7fedganrif gan Aeddan Sant (a fu farw yn 624), a gai hefyd ei adnabod fel Máedhóg Sant. Bu’n ddisgybl i Dewi Sant, yn ôl yr hanes. Mae tair croes wenithfaen blaen a charreg groes sy’n amlygu gwreiddiau cynharach Fearna. Yn ôl y son, bu farw Diarmait MacMurrough, Brenin Leinster yn Fearna yn 1171 ac fe ddywedir bod darn o groes uchel addurnedig yn y fynwent yn nodi man ei gladdu. Yn ddiweddarach daeth Fearna yn adnabyddus fel Abaty’r Santes Fair, ac mae’n debyg bod y cae yn cynnwys mynachlog gynnar a lloc mynachaidd sydd eisoes wedi ei dargedu fel safle cloddio gan yr Irish Archaeological Field School, a bydd geoffiseg yn helpu gyda’r cloddio.

Eglwys Toombe– mynachlog gynnar mae’n debyg, gyda lloc eglwysig hirgrwn sy’n cynnwys lloc mewnol ac allanol.

Ballyorley Upper– lloc eglwysig cynnar   gyda thraddodiad o fod yn safle eglwys gynnar.

Kilmyshall – safle eglwys  gynnar, mynwent a ffynnon gysegredig mewn lloc hirgrwn.

Dyddiad: Hydref 2019 – Chwefror 2022

Mewn partneriaeth â: DigVentures/MetGeo i Gyngor Sir Penfro, mewn partneriaeth ag Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro, Cyngor Sir Wexford a Visit Wexford.

Allbynnau’r Prosiect:
Adroddiad Geoffisegol
Tudalen Brosiect ar wefan DigVentures
Blogiau
Trydariadau
Cymryd rhan mewn Digwyddiadau Geoffisegol
Gweithdai ar sut i wneud Geoffiseg

Dysgwch fwy:
www.archaeology.ie

Categories
Cymuned

Y Pethau Bychain

Prosiect Cymunedol

Y Pethau Bychain

Bydd Village Voices, tîm drama a cherddoriaeth cymunedol o Langwm, Sir Benfro, yn arwain y prosiect trawsffiniol yma, i greu Opera Roc gymunedol newydd o’r enw ‘The Little Things’ yn seiliedig ar fywydau Aeddan Sant a Dewi Sant. Fe fyddan nhw’n cydweithredu gyda Chôr Ferns yn Wexford, i ffurfio’r grŵp corws craidd yn Wexford, ac yn tynnu cantorion eraill o ardaloedd Enniscorthy a Gorey. Mae’r libretydd Peter George wedi bod yn llunio’r stori, sydd wedi ei lleoli yn y dyfodol, lle mae dirywiad amgylcheddol yn ysbrydoli pobl i edrych yn ôl ar y saint asgetig hyn am ysbrydoliaeth. Mae ffordd syml Dewi Sant o fyw, ei barch at fyd natur a’i wireb ‘Gwnewch y Pethau Bychain’ yn cynnig gweledigaeth newydd ar gyfer y dyfodol.

Sam Howley yw cyfarwyddwr cerddorol y prosiect, ac mae’r tîm yn gweithio i ymgysylltu efo partneriaid tebyg draw yn Wexford. Bydd y prif gymeriadau a’r grwpiau corws yn cael eu tynnu o’r ddwy ardal i greu sioe gwirioneddol drawsffiniol i’w pherfformio yn Nhyddewi a Wexford yn 2022-23.

“Bydd y prosiect yma’n dod â phobl o gymunedau Gogledd Wexford a Gogledd Sir Benfro ynghyd ac yn rhoi ffocws arloesol ac addysgiadol i’r dyfodol, yn ogystal â chyfleodd i greu ffrindiau a chysylltiadau ystyrlon cydweithredol drwy gyfrwng cerddoriaeth.” – Liz Rawlings, Village Voices

Bydd y prosiect yn dechrau’n gynnar yn 2021 gydag ymarferion ar-lein dan arweiniad Sam Howley, a fydd yn dysgu dau o’r darnau corws i’r grwpiau, yn ogystal â gweithio gyda’r prif rannau i ddatblygu unawdau.

Dyddiad: Tachwedd 2020 – Mawrth 2023

Allbwn y Prosiect: Opera Roc Gymunedol

Categories
Cymuned

Gwisgoedd Canoloesol i Ferns – Prosiect Treftadaeth Ferns

Prosiect Cymunedol

Gwisgoedd Canoloesol i Ferns – Prosiect Treftadaeth Ferns

Mae Prosiect Treftadaeth Ferns yn sefydliad cymunedol allweddol sy’n ymdrechu i greu cyfleoedd i ddod â straeon treftadaeth unigryw Ferns yn fyw i gynulleidfaoedd cyfoes. Bydd y prosiect hwn yn chwarae rhan bwysig wrth ddatblygu cynnig twristiaeth unigryw yn Ferns, gan ffurfio templed i’w ddefnyddio am flynyddoedd i ddod. Bydd gwisgoedd yn cael eu creu gan wniadwragedd proffesiynol a bydd ffyn pren ar gyfer Aeddan Sant a Dewi Sant hefyd yn cael eu gwneud yn broffesiynol. Yn ogystal â hyn, bydd gwirfoddolwyr lleol yn gwneud gwisgoedd eraill er mwyn ail-greu perfformiad hanesyddol – dathliad theatrig fydd yn cynnwys ymladd â gwaywffyn ar gefn ceffyl, dawnsio canoloesol a rhyfelwyr yn arddangos gemau o’r canoloesoedd.

“Rydym yn awyddus i ddod â hanes yn fyw trwy greu arddangosfa weledol mewn gwisgoedd o’r cyfnod sy’n canolbwyntio ar y cysylltiadau rhwng Sir Benfro a Wexford – gan arddangos elfen bwysig o’r hanes a rennir gennym mewn ffordd ddifyr a lliwgar.“

Catherine McPartlin – Prosiect Treftadaeth Ferns

Dyddiad: Mawrth 2020 – Mawrth 2021

Allbynnau’r Prosiect:  Digwyddiad cymunedol a gwisgoedd etifeddiaeth

Categories
Celfyddydau

Comisiynau Artistiaid

Prosiect Celfyddydau

Comisiynau Artistiaid

Mae Cysylltiadau Hynafol wedi comisiynu comisiynau newydd gan bedwar artist, sy’n archwilio themâu cydgysylltiedig sydd wrth graidd y prosiect, gan gynnwys: pererindod, cysylltu gyda diaspora Celtaidd Iwerddon a Chymru, a’n perthynas â mannau sanctaidd megis ffynhonnau, capeli a safleoedd hynafol.

Bydd yr artistiaid yn cynhyrchu gweithiau celf newydd dros y ddwy flynedd nesaf, wedi’u ysbrydoli gan eu hymchwil bersonol yn ogystal â chanfyddiadau timau Cysylltiadau Hynafol o helwyr straeon, ymchwilwyr cymunedol ac archeolegwyr. Bydd disgwyl i bob artist greu gwaith all gael ei rannu ar-lein, er mwyn ymgysylltu â chynulleidfaoedd lleol a phobl sydd lawer ymhellach, er enghraifft yn Awstralia neu Ogledd America, lle mae poblogaethau sylweddol o bobl o dras Cymreig a Gwyddelig. Bydd yr artistiaid hefyd yn cyflwyno’u gwaith mewn arddangosfa gyhoeddus derfynol yn Wexford a Sir Benfro yn 2022.

Y pedwar artist yw Seán Vicary a Linda Norris, dau artist gweledol o Orllewin Cymru, a’r artist/archeolegydd John Sunderland a’r awdures Sylvia Cullen, o dde-ddwyrain Iwerddon.

Linda Norris

‘Plât Williams Leatham’ o gyfres Cân yr Oer Wynt, decal seramig ar hen lestr

Bwriad Linda Norris yw defnyddio ‘teilchion’ neu ddarnau o grochenwaith fel man dechrau ei phrosiect, ac mae’n annog pobl i anfon teilchion ati a’u lleoli ar fap ar-lein. Meddai:

“Ymhell o swyn metelau gwerthfawr neu henebion enwog, mae teilchion yn adrodd hanesion domestig anhysbys ac yn ein cysylltu â’r bobl oedd yn byw yn ein cartrefi yn y gorffennol. Rwy’n bwriadu dechrau prosiect ‘archeoleg dinasyddion’ yn Sir Benfro a Wexford, ac yna’i ymestyn i’r Diaspora Celtaidd. Byddaf yn ymchwilio’r bobl a ymfudodd o’r ardaloedd hyn i’r Diaspora yn y 19eg ganrif ac yn ceisio dod o hyd i’w disgynyddion.”

Gweld Mwy

Seán Vicary

'Nodiadau Maes RAF Tyddewi'

Yn ddiweddar, darganfyddodd yr artist aml-gyfrwng Seán Vicary bod ei hen fam-gu wedi ei geni yn 1874, a hynny dim ond 3.5 milltir o Ferns yn Camolin ac mae’n gobeithio gallu:

“Deall y grymoedd a arweiniodd ata i’n byw yma draw dros y dŵr o gartref fy hen fam-gu. Drwy fynd ati i gloddio drwy fy ngorffennol fy hun, fe fydda i’n cychwyn proses sy’n adlewyrchu’r gwaith ymchwil archeolegol a hanesyddol sy’n mynd ymlaen yn y ddwy gymuned.”

Fe fydd yn darganfod y ‘straeon cudd’ yn y dirwedd ac yn eu gweithio’n greadigol i mewn i deithlyfr personol gafaelgar sy’n symud yn ôl ac ymlaen rhwng Sir Benfro a Wexford.

“Bydd llais, testun, cerddoriaeth, ffilm ac animeiddiad yn cyfuno i ddangos y llefydd hyn mewn modd cyffrous a chyfoes; gan adeiladu ymdeimlad dyfnach o hunaniaeth drwy rannu profiadau o ailgysylltu.”

Gweld Mwy

John Sunderland

'The Shooting Hut' (Site 1, Visit 9) o brosiect 'Touching Darkness' (2019)

Bydd yr archeolegydd hyfforddedig ac artist gweledol John Sunderland yn ymgymryd â phererindod o Borth Mawr i Ferns, ac yn cloddio gwrthrychau ar hyd y daith er mwyn creu creirfa ynghyd â ffotograffiaeth twll pin. Yn hytrach na defnyddio dull archeoleg dadansoddol modern, mae’n gobeithio archwilio ei ganfyddiadau gan ddefnyddio meddylfryd canoloesol, gan dynnu sylw at y “goruwchnaturiol neu’r cysegredig, i gwestiynu’r da a drwg, yr arwyddion a’r argoelion”.

Gweld Mwy

Sylvia Cullen

Clawr drama Sylvia Cullen, The Thaw, a gomisiynwyd gan Gyngor Celfyddydau Iwerddon, a gynhyrchwyd gan Ganolfan Gelfyddydau Courthouse yn Tinahely, a gyhoeddwyd gan New Island Books, ac a ysbrydolwyd gan bobl Gogledd Wexford, De Wicklow a Dwyrain Ceatharlach

Mae’r awdures Sylvia Cullen yn bwriadu creu cyfres newydd o straeon byrion ar gyfer podlediadau a ffrydio byw, gan dynnu ar “hanesion cyffrous am fôr-ladrata a smyglo ar hyd arfordiroedd Cymru ac Iwerddon” a straeon atgofus am fannau cysegredig neu am hiraethu am adref. Bydd hi hefyd yn cynnal gweithdai ysgrifennu creadigol yn y ddwy gymuned.

Gweld Mwy

Bydd cael gwylio’r prosiectau hyn yn esblygu ar wahan ac yna’n plethu ynghyd mewn cyflwyniad terfynol yn daith gyffrous i dîm y prosiect ac i’n cynulleidfaoedd.

Dyddiad: Awst 2020 – Rhagfyr 2022

Ariennir gan: Cysylltiadau Hynafol

Categories
Cyfle

Gwirfoddoli fel Stiward neu Werthuswr

Cyfle

Pam gwirfoddoli i Gysylltiadau Hynafol?

Gall manteision gwirfoddoli fod yn enfawr. Gall gwirfoddoli i Gysylltiadau Hynafol helpu eich cymuned i ddatblygu gwell ymdeimlad o gysylltedd a chodi ymwybyddiaeth a gwybodaeth ynglŷn â hanes lleol a pha mor berthnasol yw’r haner hwnnw heddiw. Ond gall y manteision fod hyd yn oed yn fwy i chi, y gwirfoddolwr. Gall y dewis iawn eich helpu i wneud ffrindiau, cysylltu â’ch cymuned, dysgu sgiliau newydd, a datblygu eich gyrfa. Gall gwirfoddoli eich helpu i gynyddu eich hunanhyder a’ch ymdeimlad o bwrpas. Does dim rhaid iddo fod yn ymrwymiad hirdymor na chymryd llawer o amser o’ch diwrnod.

Mae nifer o ffyrdd y gallwch chi gymryd rhan fel gwirfoddolwr gyda Chysylltiadau Hynafol:

  • Byddwch yn un o’n Helwyr Hanes ac fe gewch chi hyfforddiant ar ymchwilio eich achau neu hanes lleol, creu straeon yn seiliedig ar eich canfyddiadau a’u rhannu nhw ag eraill.
  • Ymunwch â’n tîm o Lysgenhadon Twristiaeth, sy’n helpu i gadw straeon lleol, treftadaeth a chwedlau’n fyw. P’un ai eich bod yn angerddol am lefydd a straeon lleol, neu eich bod yn gweithio yn y diwydiant twristiaeth, mae ein cynlluniau hyfforddi yn cynnig gwahanol raglenni sy’n gweddu’ch diddordebau.
  • Torchwch eich llewys a dechreuwch gloddio – gwirfoddolwch ar gloddfeydd archeolegol Porth Mawr gydag Ymddiriedolaeth Archeolegol Dyfed ac yn Ferns gydag IAFS.
  • Darganfyddwch beth sydd o dan y wyneb mewn safleoedd arwyddocaol yn Sir Benfro a Wexford, a gwirfoddolwch gyda Dig Ventures, arbenigwyr mewn geoffiseg.
  • Byddwch yn Stiward ar gyfer ddigwyddiadau Cysylltiadau Hynafol. O 2021 ymlaen, bydd Cysylltiadau Hynafol yn cynnal nifer o ddigwyddiadau yn Wexford ac yn Sir Benfro. Mae hyn yn gyfle i fod ynghanol yr hwyl i gyd ac i roi cymorth i dîm y prosiect gynnal y digwyddiadau mor rhwydd ac mor ddiogel â phosib.
  • Byddwch yn Werthuswr – fel rhan o brosiect Cysylltiadau Hynafol, bydd angen i’r tîm gasglu gwybodaeth bwysig gan ymwelwyr i safleoedd allweddol yn Wexford a Sir Benfro, gan gynnwys o ble maent wedi dod, pam eu bod wedi dod, beth maent yn bwriadu ei wneud tra yn yr ardal, ac os oeddent yn ymwybodol o’r cysylltiadau trawsffiniol rhwng y ddau leoliad. Does dim rhaid i Werthuswyr fod ag unrhyw sgiliau arbennig, dim ond wyneb cyfeillgar a pharodrwydd i ymgysylltu gyda phobl o bob cefndir.

I ddarganfod mwy am Helwyr Hanes, Llysgenhadon Twristiaeth a gwirfoddoli ar gloddfeydd a geoffiseg, cliciwch ar y dolenni perthnasol uchod. I gofrestru fel Stiward neu Werthuswr, llenwch y ffurflen isod a bydd un o’n tîm yn cysylltu â chi.

Ffurflen Wirfoddoli Cysylltiadau Hynafol
Darllenwch ein Polisi Preifatrwydd
Categories
Archeoleg

Darganfod Mynachlog Aeddan Sant – Ferns

Prosiect Archeoleg

Darganfod Mynachlog Aeddan Sant - Ferns

Fis Mehefin 2021 bydd IAFS (Ysgol Faes Archeoleg Iwerddon) yn lansio eu cloddiad archeolegol nesaf ar safle Mynachlog Aeddan Sant, Fearna, Swydd Wexford. Nod y prosiect, a sefydlwyd fel partneriaeth rhwng IAFS, Cyngor Swydd Wexford a’r gymuned leol, yw asesu un o’r safleoedd Canoloesol Cynnar mwyaf arwyddocaol yn hanesyddol yn ne-ddwyrain Iwerddonl, sydd heb ei asesu hyd yma. Mae prosiect Mynachlog Aeddan Sant yn canolbwyntio ar gloddiad ymchwil sylweddol y fynachlog o’r 7fed ganrif a’r Abaty Awstinaidd o’r 12fed ganrif, gan obeithio creu ‘atyniad treftadaeth allweddol’ i dref Ferns, ac o ganlyniad rhoi gwerth economaidd ac amwynder ychwanegol i’r gymuned leol.

Safle Hanesyddol o Bwys

Mae’r safle’n gasgliad o nifer o adeiladau, o sawl cyfnod, a sefydlwyd yn wreiddiol gan Aeddan Sant ar droad y 7fed ganrif, sydd hefyd yn cynnwys croesau Canoloesol Cynnar a cherrig croes, Abaty Awstinaidd o’r ddeuddegfed ganrif (a sefydlwyd gan Frenin Leinster, Diarmuid McMurrough), ac eglwys gadeiriol ganoloesol o’r drydedd ganrif ar ddeg (Eglwys Gadeiriol Aeddan Sant) o fewn y safle ehangach. Fodd bynnag, er gwaethaf pwysigrwydd hanesyddol y safle, a’r gwaith archeolegol a gynhaliwyd yno’n ddiweddar, nid yw’r safle’n atyniad treftadaeth amlwg; mae ein gwaith felly yn gam allweddol tuag at sefydlu pwysigrwydd haeddiannol y mynachlogydd o fewn hanesion canoloesol Swydd Wexford y cyfnod Canoloesol Cynnar a’r cyfnod Canoloesol.

Mae lansiad swyddogol yr elfen gloddio yn ystod haf 2021. Fodd bynnag, gwnaed datblygiadau sylweddol yn 2019 o ran arolygon ar yr arwyneb (sganio Lidar 3D ar y safle a Chastell Ferns), asesiadau geoffisegol (ar safle posibl Eglwys Clone) a chloddiad cymunedol fis Rhagfyr 2019 (sydd bellach yn cael ei gwblhau ar gyfer ei gyhoeddi). Rhagwelwyd cynnal Cam 1 y prosiect am dri thymor cloddio, o 2020-2022, ond mae pandemig Covid-19 wedi atal hyn. Ariannwyd cam cyntaf y prosiect yn rhannol gan y fenter Cysylltiadau Hynafol, prosiect celfyddydol a threftadaeth trawsffiniol newydd sy’n cysylltu Gogledd Sir Benfro a Gogledd Wexford; y gobaith yw cynnal y prosiect am nifer o flynyddoedd i ddod.

Dyddiad: 2021 – 2022

Ariannwyd gan: Cysylltiadau Hynafol, Cyngor Swydd Wexford ac IAFS (Ysgol Faes Archeoleg Iwerddon)

Am fwy o wybodaeth ewch i:
www.iafs.ie/ferns
www.iafs.ie/clone
www.iafs.ie/blog-ferns

Mewn Partneriaeth gyda: Cysylltiadau Hynafol, Cyngor Swydd Wexford ac IAFS (Ysgol Faes Archeoleg Iwerddon)

Allgynnyrch Prosiect: Flog, Blog, Fideos Bach Dogfennol, Adroddiadau, Allgymorth Cyfryngau Cymdeithasol, Digwyddiadau Cymunedol, Cyhoeddiadau, Darlithoedd Cyhoeddus ac ati.