Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Mae Cysylltiadau Hynafol yn comisiynu prosiect celf gyhoeddus uchelgeisiol a fydd yn arwain at ddau waith celf, un yn Nhyddewi ac un yn Ferns. Bydd y gweithiau celf yn gysylltiedig â’i gilydd mewn rhyw ffordd, a fydd yn annog ymwelwyr i fynd i’r ddau ranbarth i wir werthfawrogi’r gwaith celf yn ei gyfanrwydd.
Ym mis Tachwedd 2019, cynhaliodd tîm y prosiect ymgynghoriad cymunedol yn Ferns a Thyddewi er mwyn deall yn well ddyheadau pobl a’u disgwyliadau ar gyfer y celf gyhoeddus. Roedd cytundeb cyffredinol ymysg y rhai a gymerodd ran eu bod yn dymuno gweld gwaith celf hygyrch a rhyngweithiol wedi’i wneud o ddeunyddiau a dulliau amgylcheddol cynaliadwy.
Mae pum artist, neu gydweithrediad artistig wedi cyrraedd y rhestr fer ac wedi cyflwyno cynigion dylunio. Mae Cysylltiadau Hynafol wir eisiau clywed eich barn am bob dyluniad. Gallwch weld y cynigion a chymryd rhan mewn ymgynghoriad ar-lein trwy fynd i www.haveyoursay.pembrokeshire.gov.uk Bydd sgorau cyfartalog pob cyfranogwr yn cyfrannu at 20% o sgôr yr artist. Bydd panel arbenigol yn ystyried hyn ac yn gwneud y penderfyniad terfynol ym mis Mehefin 2021.
Bydd y gwaith celf a ddewisir yn cael ei adeiladu yn ystod 2021 a’i gwblhau yn 2022.
Llwyddodd Stiwdio Melyn o Sir Benfro, tîm cydweithredol sy’n cynnwys yr artist gwydr pensaernïol, Rachel Phillips a’r artist gweledol Linda Norris i gyrraedd y rhestr fer fel y gwnaeth Holger C. Lonze, artist yng Ngogledd Iwerddon sy’n gweithio’n bennaf mewn efydd wedi’i ailgylchu ac yn defnyddio dulliau castio canoloesol traddodiadol. Mae cydweithrediad trawsffiniol rhwng yr artist o Gaerdydd Mark Gubb ac artist o Ddulyn Alan Phelan hefyd wedi cyrraedd y rhestr fer, yn ogystal â Simon Watkinson, artist amryddawn sy’n gweithio mewn amrywiaeth o gyfryngau yng ngogledd Lloegr. Y pumed artist yw Bedwyr Williams – a gynrychiolodd Gymru yn Biennale Fenis yn 2013, a fydd yn cydweithio â Contemporary Art Studio.
Fe ymddengys bod pŵer a dylanwad Aeddan ymhlith Brythoniaid Cymru wedi bod yn sylweddol. Mewn un chwedl, anogwyd Aeddan gan Dewi ac eraill i ddefnyddio ei bwerau gwyrthiol i wella mab Brenin y Brythoniaid, a oedd yn ddall, yn fyddar ac yn gloff. Anfonwyd y bachgen at Aeddan, ac fe weddïodd yn daer am ei adferiad a maes o law fe wellodd y bachgen yn wyrthiol. Yn dilyn y wyrth hon, dywedir fod enw Aeddan wedi dod yn hysbys ledled y deyrnas. Dengys straeon fel hyn bod y teulu mwyaf pwerus yn y deyrnas yn dibynnu ar ddynion sanctaidd fel Aeddan. Heb os, roedd olynwyr Aeddan, y clerigwyr a gofnododd y straeon hyn, yn awyddus iawn i bwysleisio hyn wrth y rhai a rheolai’r wlad.
Dengys stori arall am gyfnod Aeddan yng Nghymru sut y cafodd digwyddiadau’r unfed ganrif ar ddeg a’r ddeuddegfed ganrif effaith ar y ffordd yr adroddwyd yr hanes amdano. Mae’n adrodd yr hanes am sut y gwnaeth y Brythoniaid yng Nghymru wynebu’r perygl o oresgyniad gan fyddinoedd mawr y Sacsonaidd. Anfonwyd Aeddan gan Dewi i faes y gad ac yno fe weddïodd dros y Brythoniaid, wrth iddynt wynebu eu gelynion Sacsonaidd lawer mwy niferus. Yn dilyn ymyrraeth Aeddan, trodd y Sacsoniaid a ffoi a chawsant eu herlid a’u lladd gan y Brythoniaid dros yr wythnos ganlynol. “Ni laddwyd yr un Brython drwy law y Sacsoniaid drwy gydol y cyfnod a hynny trwy ras Duw a gwyrthiau Maedoc. Ac ni wnaeth yr un Sacson oresgyn Prydain tra roedd Maedoc yno ac yn dilyn y gwyrthiau hyn”. Mae’n bosibl bod y stori hon wedi’i chreu ar adeg pan oedd Cymru dan fygythiad y Normaniaid a gellir ei dehongli fel ymgais gan y Cymry i ddychryn goresgynwyr posib.
Ceir sawl hanesyn arall am gyfnod Aeddan yng Nghymru. Fe iachaodd ddyn oedd ag anffurfiad ar ei wyneb, “oedd â wyneb mor wastad â bwrdd, heb lygaid na thrwyn”. Unwaith tra’n cludo cwrw yn ôl i’r fynachlog, difrodwyd y llestr a chollwyd y cwrw. Ond fe wnaeth Aeddan arwydd y groes, atgyweirio’r difrod a chludo’r cwrw i’w gyd-fynachod.
Ffynhonnell: “Bywyd Máedóc o Ferns” yn C. Plummer (gol). Bethada Náem nÉrenn: Lives of the Irish Saints, Golygwyd o’r llawysgrif gwreiddiol. gyda Rhagymadrodd, Cyfieithiadau, Nodiadau, Geirfa a Mynegeion, Cyf. 2, The Clarendon Press, Rhydychen, 1922. St. Mogue’s (St. Aidan’s) holy well in Ferns, Co. Wexford. St. Mogue’s (St. Aidan’s) holy well in Ferns, Co. Wexford. 32 – St David’s Cathedral 01
Bydd Smugglers and Summer Snowflakes yn gasgliad newydd o straeon byrion sy’n ymateb yn arbennig i themâu Cysylltiadau Hynafol o deithio, lleoedd cysegredig, y diaspora Celtaidd a hiraeth. Wedi fy ysbrydoli gan Hel Straeon 2019, a gan ddefnyddio fy mhroses benodol fy hun o Gyfnewidiadau Creadigol gyda chymunedau lleol, byddaf yn creu’r casgliad newydd hwn, gan leoli dwy stori yn Wexford a dwy arall yn Sir Benfro.
Mae’r Summer Snowflake’ neu eirïaidd yr haf yn flodyn prydferth, prin a gwenwynig sy’n gynhenid i Wexford; mae’n symbol o’r elfennau dylai pob stori fer dda eu cynnwys. Mae Smyglwyr yn awgrymu’n ddigon amlwg o ble y bydda i’n cael ysbrydoliaeth ar gyfer y casgliad yma – o’r straeon dramatig am fôr-ladrata a smyglo ar hyd arfordir Cymru ac Iwerddon.
Caiff y straeon eu dosbarthu’n ddigidol a’u rhannu ar-lein fel cyfres o bodlediadau ar gyfer y diaspora Celtaidd, yn ogystal â chael ei gyhoeddi ar ffurf llyfr. Byddant hefyd yn cael eu darlledu ar radio leol yng Nghymru a Wexford.
“Dwi’n awdur cefn gwlad, yn byw yng Ngogledd Wexford. Ar gyfer Cysylltiadau Hynafol, byddaf yn llunio gwaith newydd sydd wedi ei ysbrydoli gan yr hanes sy’n gyffredin i ddwy ochr Mor Iwerddon, er mwyn ysbrydoli ein presennol. Mae’r comisiwn yn gyfle gwych i archwilio’r cydgysylltiad rhwng y ddwy ardal, gan greu straeon sy’n swyno ac yn aros ym meddyliau’r rhai hynny sy’n gwrando arnyn nhw neu’n eu darllen, ble bynnag yn y byd maen nhw’n byw.”
“Fel rhan o’r broses ymchwil, byddaf yn hwyluso nifer o Gyfnewidfeydd Creadigol gyda grwpiau cymunedol yng Nghymru ac yn Wexford. Rwy’n gweld y rhyngweithio yma fel cyfnewid dwyffordd o hanes llafar ac ymchwil lleol. Byddaf yn hwyluso gweithdy ysgrifennu creadigol ar gyfer nifer o grwpiau ac yn gyfnewid, bydd cyfranogwyr yn cynnig eu persbectif a’u barn ar bedair thema Cysylltiadau Hynafol.” – Sylvia Cullen
Dyddiad: Medi 2020 – Rhagfyr 2022
Ariennir gan: Cysylltiadau Hynafol
Allbynnau’r Prosiect:
Straeon Byrion Newydd
Podlediadau a darllediadau radio
Lansiad llyfr yr arddangosfa derfynol
Mae’n hanfodol bwysig bod straeon, hanes a threftadaeth leol yn aros yn fyw yn eu cymunedau ac yn gwasanaethu’r economi leol hefyd. Gwaith ein Llysgenhadon Twristiaeth yw dysgu am eu hanes lleol a datblygu sgiliau er mwyn rhannu eu gwybodaeth â’u cymunedau, gydag ymwelwyr a’r diwydiant twristiaeth.
Byddwn yn cynnig hyfforddiant Llysgennad yn 2021 dros 2-3 diwrnod i Lysgenhadon – y rhai sydd ar reng flaen ein diwydiant twristiaeth yn ogystal â gwirfoddolwyr lleol sydd ag amser i ymroi i rannu eu brwdfrydedd am eu milltir sgwâr. Yn ogystal, byddwn yn cynnig rhaglen fyrrach, hanner diwrnod o’r enw Croesawyr i’r rhai hynny sy’n chwarae rhan bwysig yn hyrwyddo eu milltir sgŵar, e.e. gyrwyr tacsi, siopwyr, perchnogion bwytai, darparwyr hamdden ac ati.
Y pwrpas yw estyn croeso gwybodus a chynnes sy’n cefnogi ymwelwyr a’r economi dwristiaeth leol. A heb os, mae’n help i gadw gwybodaeth, hanes a straeon yn fyw hefyd.
Dyddiad: Mai 2021
Ariannwyd gan: Cysylltiadau Hynafol
Mewn Partneriaeth â:Cysylltiadau Hynafol
Allgynnyrch Prosiect:
Pecynnau Llysgenhadon
Modiwlau Hyfforddi Llysgenhadon
Modiwlau Hyfforddi Croesawyr
Deunyddiau Adnabod Llysgenhadon / Croesawyr e.e. bathodynnau, siacedi llachar a thystysgrifau
Datganiadau i’r wasg ac erthyglau
Cyfryngau Cymdeithasol
Dysgwch fwy: www.ancientconnections.net/ambassadors
Meddyliwch: cyn i Aeddan Sant gyrraedd, ac yna’r Normaniaid, beth ddenodd pobl yr henfyd i Ferns yn y lle cyntaf? Ai ar hap datgelodd aradr Tom Breen y crair cyntaf yn Clone, a’n harweiniodd ni i brocio tyllau yn y dywarchen, a dyfalu? Pwy blanodd yr hedyn cyntaf? Beth wnaeth i’r llwyth cyntaf fwrw’u gwreiddiau yma, gan adael siarcol a serameg ar eu hôl?”
Roedd y ffermwyr cyntaf yn dilyn tymhorau amlwg. Heddiw, mae’n bwrw eira ym mis Mawrth, mae’r tir yn llosgi ym mis Ebrill ac mae’n tywallt y glaw ym mis Gorffennaf. Felly sut fydd ffermwyr y dyfodol yn ymdopi? Yn ystod sychder 2018, hedfanodd yr archeolegydd Barry Lacey ddrôn dros gae Tom Breen gan ddarganfod lloc eglwysig yn amgylchynu eglwys Clone. O hyn, trefnwyd cloddiad cymunedol yn 2019. Beth fydd cloddiadau’r dyfodol yn ei ddatguddio?
“Am ganrifoedd mae mynachod ac artistiaid wedi bod yn chwilio am lonydd ac unigedd er mwyn myfyrio a chreu. Gan ymateb i’r safleoedd mynachaidd yn Fearna a drwy’r weithred o gloddio ac archwilio hanes a threftadaeth ffermio yn Fearna, fy nymuniad yw taro golau ar brydferthwch y lle a’i phobl.
Yn ystod y breswylfa byddaf yn creu fideo ddogfen ar dreftadaeth ffermio yn Fearna, hwyluso prosiect celf weledol, adrodd straeon a garddio 12-wythnos gydag Ysgol Genedlaethol Sant Edan, a chreu corff o with mewn darluniau, print, paentiadau ac ysgrifen. O ddistawrwydd a myfyrdod daw mynegiant. Rwy’n gwerthfawrogi’r cyfle i gael penlinio mewn cae a thyrchu o dan y wyneb, cael gogru’r pridd, a chael gweld yr hyn y mae’r trywel yn ei ddatgelu a sut efallai y gallai’r rhain lithro i mewn i fy ngwaith, drwy arsylwi a chofnodi, a thrwy gyfarfod pobl, llefydd, gwrthrychau a straeon. Rwy’n edrych ymlaen at gael rhannu’r hynny rydw i wedi ei ddysgu.
Dwi wedi dechrau ar gerdded a dogfennu gwrych mewn cae 24 erw yn Fearna, gan gasglu deunyddiau a chynhwysion wrth fynd, a chreu inciau gyda’r rhain er mwyn ymateb i gae’r ffermwr yma a’i hanes teuluol cyfareddol.” – David Begley
Dyddiad: Gorffennaf 2020 – Awst 2022
Ariennir gan: Wexford Percent for Art
Dysgwch fwy:
www.davidbegley.com
www.instagram.com/davidbegleyartist
www.facebook.com/davidbegleyartist
Allbwn Prosiect:
Arddangosfa
Gardd Newydd
Ffilm Ddogfen
Bydd prosiect archeolegol ‘Datguddio’r Gorffennol’ yn archwilio safleoedd ym Mhenfro a Gogledd Wexford drwy dirfesur geoffisegol er mwyn datguddio gwybodaeth ynglŷn â’r Eglwys Geltaidd gynnar, Seintiau Celtaidd, eu dilynwyr a’u pererindodau a fydd yn rhoi mwy o wybodaeth ynglŷn â’r cysylltiadau hanesyddol rhwng y ddwy ardal, ac felly’n cyfrannu at y stori drawsffiniol. Techneg yw geoffiseg sy’n mesur arwyneb y ddaear a’r hyn sydd oddi tanodd drwy greu signal trydanol sy’n cofnodi ac yn mapio’r archeoleg danddaearol.
O fewn ei heglwysi, ei chapeli a’i mynwentydd, mae tirwedd eglwysig Sir Benfro a Wexford yn cofnodi’r straeon a’r cysylltiadau â Dewi Sant ac Aeddan Sant – atgof o bwysigrwydd lonydd môr yr Iwerydd a gysylltai eglwysi Cymru ac Iwerddon..
Fel canolfan esgobol roedd Eglwys Gadeiriol Tyddewi yn ganolbwynt cryn dipyn o weithgaredd eglwysig yn y mileniwm 1af OC, roedd y posibilrwydd o oroesiad nodweddion canoloesol cynharach wedi’i ystyried a chwblhawyd y geoffiseg ar Berllan y Cantor i’r de-orllewin o’r Gadeirlan yn Awst 2020. Mae’r canfyddiadau’n datgelu llawer o weithgaredd gyda nodweddion diddorol sydd o bosibl yn ymwneud â llociau cynharach, wal ffiniol bosib a nodweddion yn gysylltiedig â’r nawdd.
Eglwys Mathri– lloc cylchol mawr o’r canoloesoedd cynnar o amgylch safle sydd o bosib yn rhagflaenydd, o’r 5ed neu 6ed ganrif, y safle eglwysig yn Nhyddewi.
Amgylchoedd Eglwys Llanrhian – lloc eglwys ganoloesol gynnar potensial.
Mynwent Waun y Beddau/Carreg Nymllwyd – mae’r enwau’n awgrymu safle claddu canoloesol cynnar lle mae beddi o ddyddiau canoloesol cynnar eisoes wedi’u canfod.
Capel yr Hen Fynwent – mae’r enw’n awgrymu gweithgaredd canoloesol cynharach neu gynnar ar y safle.
Rosina Vallis/Hodnant – rhagflaenydd posib i’r safle eglwysig diweddarach yn Nhyddewi, wedi’i ddiffinio gan loc gyda darnau o deils llawr canoloesol.
Abaty Fearna– Sefydlwyd ar ddechrau’r 7fedganrif gan Aeddan Sant (a fu farw yn 624), a gai hefyd ei adnabod fel Máedhóg Sant. Bu’n ddisgybl i Dewi Sant, yn ôl yr hanes. Mae tair croes wenithfaen blaen a charreg groes sy’n amlygu gwreiddiau cynharach Fearna. Yn ôl y son, bu farw Diarmait MacMurrough, Brenin Leinster yn Fearna yn 1171 ac fe ddywedir bod darn o groes uchel addurnedig yn y fynwent yn nodi man ei gladdu. Yn ddiweddarach daeth Fearna yn adnabyddus fel Abaty’r Santes Fair, ac mae’n debyg bod y cae yn cynnwys mynachlog gynnar a lloc mynachaidd sydd eisoes wedi ei dargedu fel safle cloddio gan yr Irish Archaeological Field School, a bydd geoffiseg yn helpu gyda’r cloddio.
Eglwys Toombe– mynachlog gynnar mae’n debyg, gyda lloc eglwysig hirgrwn sy’n cynnwys lloc mewnol ac allanol.
Ballyorley Upper– lloc eglwysig cynnar gyda thraddodiad o fod yn safle eglwys gynnar.
Kilmyshall – safle eglwys gynnar, mynwent a ffynnon gysegredig mewn lloc hirgrwn.
Dyddiad: Hydref 2019 – Chwefror 2022
Mewn partneriaeth â: DigVentures/MetGeo i Gyngor Sir Penfro, mewn partneriaeth ag Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro, Cyngor Sir Wexford a Visit Wexford.
Allbynnau’r Prosiect:
Adroddiad Geoffisegol
Tudalen Brosiect ar wefan DigVentures
Blogiau
Trydariadau
Cymryd rhan mewn Digwyddiadau Geoffisegol
Gweithdai ar sut i wneud Geoffiseg
Dysgwch fwy:
www.archaeology.ie
Bydd Village Voices, tîm drama a cherddoriaeth cymunedol o Langwm, Sir Benfro, yn arwain y prosiect trawsffiniol yma, i greu Opera Roc gymunedol newydd o’r enw ‘The Little Things’ yn seiliedig ar fywydau Aeddan Sant a Dewi Sant. Fe fyddan nhw’n cydweithredu gyda Chôr Ferns yn Wexford, i ffurfio’r grŵp corws craidd yn Wexford, ac yn tynnu cantorion eraill o ardaloedd Enniscorthy a Gorey. Mae’r libretydd Peter George wedi bod yn llunio’r stori, sydd wedi ei lleoli yn y dyfodol, lle mae dirywiad amgylcheddol yn ysbrydoli pobl i edrych yn ôl ar y saint asgetig hyn am ysbrydoliaeth. Mae ffordd syml Dewi Sant o fyw, ei barch at fyd natur a’i wireb ‘Gwnewch y Pethau Bychain’ yn cynnig gweledigaeth newydd ar gyfer y dyfodol.
Sam Howley yw cyfarwyddwr cerddorol y prosiect, ac mae’r tîm yn gweithio i ymgysylltu efo partneriaid tebyg draw yn Wexford. Bydd y prif gymeriadau a’r grwpiau corws yn cael eu tynnu o’r ddwy ardal i greu sioe gwirioneddol drawsffiniol i’w pherfformio yn Nhyddewi a Wexford yn 2022-23.
“Bydd y prosiect yma’n dod â phobl o gymunedau Gogledd Wexford a Gogledd Sir Benfro ynghyd ac yn rhoi ffocws arloesol ac addysgiadol i’r dyfodol, yn ogystal â chyfleodd i greu ffrindiau a chysylltiadau ystyrlon cydweithredol drwy gyfrwng cerddoriaeth.” – Liz Rawlings, Village Voices
Bydd y prosiect yn dechrau’n gynnar yn 2021 gydag ymarferion ar-lein dan arweiniad Sam Howley, a fydd yn dysgu dau o’r darnau corws i’r grwpiau, yn ogystal â gweithio gyda’r prif rannau i ddatblygu unawdau.
Dyddiad: Tachwedd 2020 – Mawrth 2023
Allbwn y Prosiect: Opera Roc Gymunedol
Cyngor Sir Penfro, Neuadd y Sir, Hwlffordd, Sir Benfro SA61 1TP
E: ancientconnections@pembrokeshire.gov.uk
T: +44 (0)7798925695
Wexford County Council: County Hall, Carricklawn, Wexford, Y35 WY93
E: ancient.connections@wexfordcoco.ie
T: +353 (0) 87 338 6005
© 2021 All Rights Reserved
Mae Cyngor Sir Penfro, ynghyd â phartneriaid Cyngor Sir Wexford, Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro a Visit Wexford yn cydweithio ar Gysylltiadau Hynafol, prosiect celfyddydau, treftadaeth a thwristiaeth gynaliadwy trawsffiniol cyffrous a ariennir gan Gronfa Datblygu Rhanbarthol Ewrop drwy raglen gydweithredu Iwerddon Cymru.
