Chwedl Swydd Wexford • Cymeriadau Lleol

Llên Gwerin

Pysgotwyr Tinnaberna

Digwyddodd trychineb Pysgotwyr Tinnaberna yn yr 1810au. Pentref pysgota bach ar arfordir gogledd Wexford ger Kilmuckridge oedd Tinnaberna. Aeth dau gwch pysgota allan i’r môr ar dydd gwledd Sant Martin, 11 Tachwedd. ac fe’u chwythwyd allan ymhell i Fôr Iwerddon gan storm. Collwyd un, ond cyrhaeddodd y llall dir arfordir Cymru. Cafodd y criw fwyd a lloches gan ffermwr, ond ni allent gyfathrebu ag ef gan mai dim ond Cymraeg siaradai. Yn y diwedd, cyrhaeddodd y dynion yn ôl yn Ballycotton, Swydd Corc a cherdded yn ôl i Wexford i gael eu cyfarch gan berthnasau a oedd yn credu eu bod wedi mynd am byth. Daeth hanes y drasiedi hon yn destun baled sy’n dal i gael ei chanu’n lleol.

Ffynonellau:
The Schools Collection, Cyfrol 0886, tt.24-5

Ar gael ar-lein ar:
www.duchas.ie
Cyrchwyd 21 Tachwedd 2019
Gaul, L. “Songs, Ships and High Seas” yn The Past, Rhif. 31, 2011-’12, tt.95-102

Llên Gwerin

Y Sgwner Elizabeth

Fis Hydref 1827, suddodd y sgwner Elizabeth oddi ar Benrhyn Duffcarrick, i’r gogledd o Courtown ac fe foddwyd bob un o’r naw morwr ar hugain. Llong o Aberdaugleddau yn Sir Benfro oedd yr Elizabeth ac roedd ei chapten William Griffiths yn frodor o Abergwaun. Claddwyd ei gorff ym mhridd Wexford ym mynwent Prospect ger Ballymoney. Nid yw’n hysbys a gafodd cyrff y morwyr eraill eu darganfod.

Mae carreg fedd gain i’w gweld yno hyd heddiw gyda’r arysgrif isod.

“Yma gorwedd gweddillion William Griffiths o Abergwaun, Sir Benfro, De Cymru, diweddar gapten y sgwner Elizabeth o Aberdaugleddau, a ddaeth i ddiwedd ei fordaith ddaearol gyda’r holl griw ar Hydref 28ain, 1827 yn 35 mlwydd oed.

Yr Arglwydd a’m hachubodd rhag stormydd a pheryglon
Fe’m rhyddhaodd o donnau Neifion a gwyntoedd Boreas.
Ond gerllaw’r graig hon fe gollais fy anadl addfwyn
Ac mewn tonnau gwylltion a moroedd geirwon, dioddefais wewyr Marwolaeth.”

Ffynonellau
The Schools Collection, Cyfrol 0888, tt.120-1

Ar gael Arlein ar:
www.duchas.ie
Cyrchwyd 21 Tachwedd 2019

Cymdeithas Hanesyddol Gogledd Wexford:Recordiadau Cerrig Beddau

Ar gael ar-lein:
www.northwexfordhistoricalsociety.com
Cyrchwyd 21 Tachwedd 2019